Stanowisko pod winnicę

Od momentu posadzenia krzewów winorośli rozpoczyna się długoletnia praca plantatora. Błędy popełnione podczas zakładania winnicy są trudne do naprawienia i mają w późniejszych latach decydujący wpływ na opłacalność uprawy - przestrzega Roman Myśliwiec z Polskiego Instytutu Winorośli i Wina w Krakowie.

Rys. 1. Mapka najlepszych w Polsce terenów pod uprawę winorośli

Winnica założona w złym miejscu, z wykorzystaniem nieodpowiednich odmian i złej jakości sadzonek, w przyszłości będzie się nadawać tylko do wykarczowania. Plantację zakłada się na kilkadziesiąt lat, dlatego też wszystkie jej elementy powinny być dokładnie przemyślane i zaprojektowane. Większość najlepszych w Polsce terenów pod winnice leży na południowy-zachód od lini łączącej Gorzów Wielkopolski z Chełmem Lubelskim (rys. 1)

Wybór stanowiska

Charakterystyczną cechą polskiego klimatu jest duża zmienność, dlatego szczególnego znaczenia nabiera wybór miejsca o najbardziej korzystnym mikroklimacie. Najlepsze są stoki o wystawie południowo-zachodniej, południowej lub w mniejszym stopniu południowo-wschodniej. Działka pod winnicę powinna być wzniesiona nad otaczający teren, ze swobodnym odpływem chłodnych (ciężkich) mas powietrza. Na stoku o większym odchyleniu w kierunku zachodnim mikroklimat jest łagodny i bardziej wilgotny. Teren odchylony bardziej na wschód ma mikroklimat ostrzejszy, bardziej suchy i częściej nawiedzany przez zimne i wysuszające wiatry północno-wschodnie. Stoki o ekspozycji zachodniej, a zwłaszcza wschodniej, mają ograniczone zastosowanie pod winnice.

Rys. 2. Nasłonecznienie stanowiska zależy od jego położenia na stoku

Stoki północne w żadnym przypadku nie nadają się do uprawy winorośli, nawet w najcieplejszych rejonach kraju. Skłony o południowym nachyleniu, dzięki bardziej prostopadłemu padaniu promieni słonecznych, są najcieplejsze (rys. 2). Nachylenie terenu do 15% pozwala na zmechanizowanie uprawy i nie powoduje zbyt dużej erozji gleby. Na stokach bardziej stromych stosowanie maszyn jest utrudnione, ponadto zachodzi konieczność ochrony gleby przed erozją (kosztowne tarasowanie).

Osłony przeciwwiatrowe

Zlokalizowanie winnicy nad dnem doliny gwarantuje szybki odpływ zimnego powietrza, np. podczas późnych przymrozków wiosennych. W praktyce znaczenie ma nawet kilkumetrowa różnica poziomów. Poniżej dolnej granicy plantacji nie mogą znajdować się żadne przeszkody hamujące odpływ chłodnego powietrza, np. drzewa, zarośla, mury, zabudowania, fałdy terenu.

Rys. 3. Wpływ zbiornika wodnego na temperaturę otoczenia.

Najlepiej, jeśli osłony przeciwwiatrowe znajdują się z trzech stron plantacji. Osłona górna powinna być najwyższa i najbardziej szczelna, zmniejsza bowiem niekorzystne działanie zimnych i suchych wiatrów północnych i północno-wschodnich. Zatrzymuje ponadto spływającą w dół stoku najzimniejszą, przygruntową warstwę powietrza, wprowadzając na jej miejsce warstwę cieplejszą - zjawisko to podwyższa temperaturę w mikroklimacie winnicy. Osłony boczne, czyli wschodnia i zachodnia, muszą być tak zaprojektowane, aby nie zacieniały krzewów rano i wieczorem. Odstęp osłony od najbliższego rzędu krzewów powinien wynosić minimum 1,5 wysokości osłony. Zachodnia osłona chroni winnicę przed burzami i silnymi wiatrami letnimi. Szczelność osłony zapewniają co najmniej 2 lub 3 pasy drzew i krzewów. Podczas zakładania osłony wschodniej nie można zapominać o gatunkach drzew i krzewów iglastych, bo musi być ona szczelna także zimą, chroniąc winnicę przed mroźnymi wiatrami. Funkcje osłon przeciwwiatrowych mogą również spełniać z powodzeniem różne istniejące już w okolicy obiekty, np. zabudowania mieszkalne i gospodarcze, szklarnie, tunele foliowe, mury, sady wysokopienne, lasy, nierówności terenu.

Zalety zbiornika wodnego

Węgierskie winnice na powulkanicznych stokach.

Obecność większego zbiornika wodnego wpływa łagodząco na klimat sąsiadujących z nim terenów (rys. 3). Idealnym rozwiązaniem jest usytuowanie zbiornika wodnego u podnóża stoku południowego, na którym jest winnica. Rano i wieczorem większość promieni słonecznych odbija się od powierzchni wody i doświetla okoliczny teren, dostarczając dodatkowych porcji światła i ciepła. W efekcie temperatura powietrza w otoczeniu zbiornika jest rano wyższa (szybciej rośnie), a wieczorem wolniej spada. Promienie słońca nagrzewają wodę wolniej, ale znacznie głębiej niż glebę. Wolno stygnąca woda w zbiorniku, oddając ciepło, podnosi temperaturę powietrza w nocy. W okolicy większego zbiornika wodnego obserwuje się również wyrównanie temperatury powietrza w ciągu całego roku. Woda, mająca dwukrotnie większą pojemność cieplną od gruntu stałego, ogrzewa się latem do dużych głębokości i zimą, oddając ciepło, łagodzi wpływ niskiej temperatury.

Przygotowanie gleby

Winnica na tarasach Ahr w Niemczech.

Najlepsze tereny pod winnice znajdują się na stokach, a tam gleby są ubogie w składniki pokarmowe i z reguły zaniedbane. Teren, na którym planowana jest uprawa winorośli, powinien być starannie przygotowany, dlatego należy poświęcić na jego przygotowanie przynajmniej rok. Prace przygotowawcze mają na celu wyrównanie i oczyszczenie terenu z chwastów trwałych oraz użyźnienie i spulchnienie gleby. Winorośl nie znosi zbyt wilgotnych stanowisk, dlatego też miejsce podmokłe należy wcześniej zdrenować. Najkorzystniejsze dla winorośli są stanowiska suche, wyniesione nad otaczający teren, na których nigdy nie gromadzi się woda opadowa.
Jeżeli gleba wymaga wapnowania, należy je wykonać jesienią, w roku poprzedzającym rok przygotowawczy. Obliczenie wymaganej ilości nawozu wapniowego należy zlecić stacji chemiczno-rolniczej, dostarczając do laboratorium próbkę gleby i nawozu wapniowego, którego będziemy używać. Na podstawie oznaczonego pH gleby oraz procentowej zawartości CaO w nawozie wapniowym oblicza się dawkę wapna na jednostkę powierzchni pola. Większość odmian winorośli polecanych do uprawy w Polsce wymaga odczynu gleby w granicach pH 6,5-7,2.

Winnica tarasowa Silberberg w Austrii.

Ze znanych odmian wyjątek stanowi 'Aurora', która wymaga niższego pH (ok. 5,5), a przy wyższym pH wykazuje objawy niedoboru magnezu. Na gleby ciężkie lepiej zastosować nawozy tlenkowe (CaO), a na lekkie węglanowe (CaCO₃). Najwyższa jednorazowa dawka nawozu wapniowego w przeliczeniu na CaO może wynosić 2500 kg/ha. Gleby silnie kwaśne trzeba wapnować w 2 lub 3 dawkach, w kilkumiesięcznych odstępach. Wapno nawozowe po wysianiu należy możliwie głęboko przyorać.
Nawożenie przed sadzeniem winorośli najlepiej opierać na nawozach naturalnych, czyli oborniku lub kompoście. Przed posadzeniem krzewów pole należy nawieźć dobrze przefermentowanym obornikiem, najlepiej bydlęcym w dawce 8-10 kg/m². Obornik wzbogaca dodatkowo głebę w próchnicę, żelazo i mikroelementy (mangan, cynk, bor, miedź, molibden, kobalt). Dobrej jakości, przefermentowany obornik zawiera około: 0,5% N; 0,3% P₂0₅; 0,7% K₂0; 0,2% MgO, 0,5% CaO. Stosując dawkę obornika 50 t/ha, wnosimy do gleby około: 250kg N, 65kg P 250kg K, 60kg Mg i 180kg Ca.

Nawożenie punktowe

Zamiast obornika można zastosować wapnowany kompost w ilości 10-15 kg/m². Dobrym sposobem na oszczędne gospodarowanie nawozem naturalnym jest zaprawianie dołków podczas sadzenia krzewów. W młodym wieku korzenie i tak nie sięgają zbyt daleko, dlatego nawet niewielka dawka nawozu w dołku (2-3 kg) wystarczy dla dobrego wzrostu krzewu.
W przypadku braku nawozów naturalnych należy zastosować nawozy mineralne. Prace najlepiej rozpocząć od pobrania próbki gleby w celu oznaczenia zasobności w makroelementy. Oddając próbkę do analizy, zleca się oznaczenie zawartości podstawowych składników, czyli potasu, fosforu, magnezu, wyrażonych w mg/100 g suchej masy gleby. Oznacza się również zawartości części spławialnych (ilastych) oraz gęstość suchej masy gleby (w kg/m³). Znając wymienione cechy gleby, można dokładnie ustalić, jakie dawki poszczególnych nawozów zastosować przed założeniem winnicy. W tabeli podano optymalną zawartość podstawowych makroelementów, w zależności od typu gleby i zawartości części spławialnych.
Po wysianiu wszystkich nawozów należy wykonać głęboką orkę z pogłębiaczem, aby nawozy mogły przedostać się do głębszych warstw gleby. Zastosowanie pogłębiacza umożliwia zniszczenie tzw. podeszwy płużnej, czyli zbitej warstwy podornej gleby. Jeżeli wykonanie głębokiej orki okaże się niemożliwe, np. z powodu płytkiego zalegania warstwy skalistej, należy zamówić w szkółce sadzonki krótsze (20-25 cm). Trzeba się wówczas liczyć ze zwiększonym ryzykiem przemarznięcia korzeni krzewów w mroźne i bezśnieżne zimy i z mniejszą wytrzymałością krzewów na suszę.

Cenne nawozy zielone

Późną wiosną lub latem można również wysiać rośliny na przyoranie. Nawozy zielone hamują rozwój chwastów, poprawiają strukturę gleby oraz wnoszą spore ilości azotu i suchej masy organicznej (ok. 5 t/ha). W praktyce stosuje się mieszanki roślin strączkowych (łubin, peluszka, wyka, bobik) lub rośliny strączkowe w mieszankach z innymi gatunkami (gorczyca, owies, rzepak, słonecznik, facelia, kukurydza). Dobre wyniki daje uprawa mieszanki łubinu z wyką jarą (120 kg nasion łubinu + 60 kg wyki na 1 ha). Na gleby ciężkie należy stosować łubin wąskolistny (niebieski), a na lekkie łubin żółty. Łubin, szczególnie wąskolistny, korzeni się głęboko, a wyka skutecznie hamuje rozrastanie się chwastów.

SADZONKI WINOROŚLI
oferta na wiosnę 2025

WINA Z NASZEJ WINNICY

ABC zakładania
winnicy

Droga do własnej
winnicy

NOWE KSIĄŻKI