ABC zakładania winnicy

Winorośl w uprawie towarowej jest rośliną długowieczną, dlatego niezmiernie ważny jest wybór odpowiedniego materiału nasadzeniowego, gdyż jego jakość przenosi się na wiele kolejnych lat użytkowania krzewów.

W ostatnich latach obserwowany jest w Polsce dynamiczny rozwój uprawy winorośli, przede wszystkim do celów winiarskich. W południowej i zachodniej części kraju powstają liczne i to całkiem sporej wielkości winnice. Winorośl jest także coraz chętniej wykorzystywana w amatorskiej uprawie przydomowej. Pomimo tego winoroślowego renesansu, jakość materiału nasadzeniowego na polskim rynku ogrodniczym jest bardzo zróżnicowana. Dlatego warto bardzo uważnie wybierać sadzonki, gdyż ze słabego i chorego materiału nigdy nie wyrosną pełnowartościowe krzewy i wcześniej czy później trzeba będzie je usunąć z winnicy.

Sadzonki zdrewniałe, długie

Podczas wyorywania sadzonek należy zadbać o jak najmniejsze uszkodzenie systemu korzeniowego roślin.

Na naszym rynku dostępnych jest kilka rodzajów sadzonek winorośli. Podstawowym materiałem znajdującym się w obrocie we wszystkich krajach o ugruntowanych tradycjach winiarskich dostępnym również w Polsce są długie sadzonki zdrewniałe. Mogą być one wykorzystywane tylko w tzw. sezonie nasadzeniowym (w stanie bezlistnym roślin), czyli od połowy października, najpóźniej do połowy maja następnego roku. Jest to materiał łatwy do transportu i sadzenia. W produkcji takiej na sadzonki przeznacza się 3-, 4-pąkowe odcinki łozy. Parametry standardowego wyboru I są następujące: długość trzonu korzeniowego od miejsca, z którego wyrastają korzenie (tzw. piętki), do nasady przyrostów ze szkółki powinna wynosić minimum 25 cm w przypadku sadzenia na glebach ciężkich, do 35-40 cm, na glebach lekkich, piaszczystych. Długość i liczba przyrostów nie ma szczególnego znaczenia, gdyż do transportu i tak są zazwyczaj skracane, a podczas sadzenia powinny być przycięte krótko na 2 pąki. Ważna jest natomiast grubość i stopień zdrewnienia przyrostów. Dobrze zdrewniałe pędy powinny mieć w części przynasadowej średnicę minimum 4-5 mm i co najmniej 5 dobrze rozwiniętych pąków. Korzenie szkieletowe w minimalnej liczbie 3-5 i długości co najmniej 20 cm powinny być równomiernie rozmieszczone wokół piętki. Według normy UE w standardowym wyborze I wystarczą 3 równomiernie rozmieszczone korzenie szkieletowe o długości 15 cm.

Ściółkowanie gleby w szkółce czarną folią poprawia ukorzenianie sadzonek.

Sadzonki długie mogą być własnokorzeniowe lub szczepione na podkładkach. W przypadku sadzonek szczepionych miejsce połączenia zraza z podkładką powinno być dobrze zrośnięte na całym obwodzie. Charakterystyczną cechą tego rodzaju sadzonek jest długi trzon korzeniowy, który umożliwia głębokie posadzenie roślin. Głębokie umieszczenie systemu korzeniowego chroni go przed przemarznięciem w mroźne i bezśnieżne zimy, a także opóźnia rozpoczęcie wegetacji wiosną, co bardzo często chroni krzewy przed skutkami wiosennych przymrozków. Krzewy szczepione na podkładkach są również odporniejsze na suszę. Inną zaletą szczepienia jest zabezpieczenie krzewów przed groźnym szkodnikiem korzeniowym, jakim jest filoksera winiec (Phylloxera vastratrix). Podkładka może również wpływać na siłę wzrostu krzewu oraz porę dojrzewania i jakość owoców zaszczepionej odmiany, pozwala także na dostosowanie uprawy do różnego typu gleb.

Podkładka - trudny wybór

Miejsce połączenia zraza z podkładką powinno być dobrze zrośnięte na całym obwodzie.

W Polsce należy przede wszystkim stosować podkładki wystarczająco odporne na przemarzanie, o relatywnie krótkim okresie wegetacyjnym, czyli takie, które nie wpływają na przedłużenie wegetacji szczepionych odmian. Nie mogą również pogarszać efektywności kwitnienia i obniżać plenności krzewów. Za warte polecenia do warunków polskich należy uznać: Vitis berlandieri x Vitis riparia Teleki 5C, V. berlandieri x V. riparia Kober 125 AA, V. berlandieri x V. riparia Craciunel 2 (CR-2) oraz V. riparia x V. rupestris K-1. Należy unikać stosowanej często w niemieckich szkółkach podkładki V. berlandieri x V. riparia S04, gdyż ma bardzo słabą wytrzymałość na mróz. Niezbyt odpowiednia dla chłodniejszego polskiego klimatu jest także podkładka V. berlandieri x V. riparia Kober 5 BB, gdyż zwiększa skłonność zaszczepionych odmian do zrzucania zawiązków kwiatów. Niższą odpornością na filokserę charakteryzuje się słowacka podkładka K-1. Jest ona natomiast przydatna do uprawy na suchych, piaszczystych glebach i ma wyjątkową zdolność zaopatrywania krzewów w potas. Do gleb ciężkich i wilgotnych bardzo dobrze nadaje się podkładka CR-2 lub bardziej uniwersalna Kober 125 AA.
Z roślin szczepionych na podkładkach powinny być zakładane przede wszystkim większe plantacje. Sadzonki szczepione mogą być także wartościowym materiałem dla lepiej przeszkolonych amatorów. Wymagają jednak umiejętnego sadzenia (właściwa głębokość) i pielęgnacji roślin w pierwszych latach uprawy. Aby zachować łatwość okrywania na zimę i nie dopuścić do wymarznięcia zaszczepionej odmiany, miejsce szczepienia powinno znajdować się jak najbliżej gleby, najlepiej równo z jej powierzchnią. Kontakt zaszczepionej części krzewu z glebą powoduje łatwe wyrastanie korzeni podpowierzchniowych, które przynajmniej raz do roku powinny być wycinane. Zabieg ten zmusza korzenie podkładki do rozwoju. Część przyziemna sadzonek szczepionych (tzw. węzeł krzewienia), także tych własnokorzeniowych, powinna być na zimę okrywana kopczykiem ziemi do wysokości ok. 30 cm. Na większych plantacjach podoruje się krzewy pługiem. Zabieg ten jest zalecany we wszystkich krajach o chłodnym klimacie, w których uprawiana jest winorośl. Dla mało obeznanych amatorów należy polecić raczej łatwiejsze w uprawie sadzonki na własnych korzeniach (nieszczepione).

Sadzonki w pojemnikach

Krótkie sadzonki winorośli produkowane w pojemnikach to materiał wciąż obecny na naszym rynku i pomimo wzrostu świadomości klientów, w dalszym ciągu kupowany. Materiał ten jest raczej niespotykany w innych krajach europejskich. Za przydatne, ale tylko dla amatorów, można uznać jedynie okazy dobrze wyrośnięte, o przyrostach zdrewniałych do długości przynajmniej 30-40 cm, produkowane z minimum dwupąkowego odcinka łozy, uprawiane w przynajmniej 2-3-litrowym pojemniku. Dobrze zdrewniałą sadzonkę można posadzić głębiej i samemu wyprowadzić dłuższą szyjkę korzeniową. W tym celu przez pierwsze 3 lub 4 lata uprawy krzewu należy przynajmniej raz do roku usuwać starannie korzenie podpowierzchniowe, pozostawiając tylko te wyrastające z piętki sadzonki. Średnica pędu w miejscu przycięcia nad powierzchnią podłoża powinna wynosić minimum 5 mm. Nie warto natomiast kupować sadzonek niewyrośniętych, niezdrewniałych w małych pojemnikach, tzw. knotków. Taki materiał nasadzeniowy nie przedstawia żadnej wartości dla plantatorów i należy się go wystrzegać. Są to sadzonki produkowane głównie przez mało solidnych szkółkarzy-amatorów, z których nigdy nie wyrośnie pełnowartościowy krzew. Rośliny takie zwykle przemarzają po pierwszej mroźnej zimie.

Jak sadzić?

Długi trzon korzeniowy sadzonek szczepionych umożliwia ich głębokie sadzenie, co chroni system korzeniowy rośliny przed przemarznięciem.

W sadzonki najlepiej zaopatrywać się bezpośrednio w szkółce. Można mieć wówczas pewność, że były właściwie przechowywane, a ich korzenie nie są przesuszone. Kupując większą liczbę sadzonek, można również liczyć na niższą cenę, a co jeszcze ważniejsze na fachową poradę. Sadzonki szczepione trzeba zamówić wcześniej, istnieje wtedy możliwość wyboru najbardziej odpowiedniej podkładki do typu gleby i sposobu formowania krzewów. Należy pamiętać, że błędy popełnione podczas zakładania winnicy są bardzo trudne do naprawienia i mają niekorzystny wpływ na opłacalność całego przedsięwzięcia.
Krzewy można sadzić jesienią (październik, listopad) lub na wiosnę (kwiecień) - oba terminy są dobre. Sadzenie jesienne jest mniej pracochłonne, gdyż przeważnie nie trzeba sadzonek podlewać, ale należy je okryć na zimę kopczykami ziemi. Przed przystąpieniem do sadzenia warto sporządzić szczegółowy plan winnicy, uwzględniający rozstawę krzewów, kierunek rzędów i przejazdów oraz odległości od ogrodzenia. Szerokość przejazdów musi być dostosowana do rodzaju używanych maszyn. Odstępy między rzędami i krzewami w rzędach są ściśle związane ze sposobem przestrzennego formowania krzewów, wybraną odmianą oraz typem użytej podkładki.
Po wyrównaniu i zabronowaniu pola należy przystąpić do rozmierzenia terenu. Najlepiej rozpocząć od wyznaczenia granic winnicy. Powinna ona mieć kształt prostokąta lub kwadratu. Najpierw wyznacza się dwa przylegające do siebie boki prostokąta, ustalając między nimi kąt prosty. Następnie należy wytyczyć rzędy wewnętrzne i nabić paliki, które powinny znajdować się dokładnie w linii prostej, również w poprzek winnicy. Umożliwia to w pierwszych dwóch latach, gdy nie ma jeszcze rusztowań, uprawę mechaniczną wzdłuż i w poprzek rzędów. Paliki stosuje się z różnych materiałów (drewna, metalu, włókna szklanego). Jeżeli paliki mają w części nadziemnej wysokość minimum 180 cm, to wystarczą na dwa lata uprawy krzewów, a właściwe rusztowanie będzie potrzebne dopiero w trzecim roku. Dołki pod sadzonki o głębokości ok. 40 cm należy wykopać w bezpośredniej bliskości palików od dołu stoku, czyli od strony południowej. Dołki można wykopać szpadlem lub wiercić ręcznym lub motorowym świdrem o średnicy 20-25 cm. Sadzonki na krótko przed sadzeniem zaleca się włożyć po kilkadziesiąt sztuk do wiader z wodą.

Traktowanie sadzonek

Tuż przed umieszczeniem w dołku przyrosty ze szkółki przycina się krótko, pozostawiając tylko 2 dobrze wykształcone pąki (1,5-2,0 cm). Jeżeli sadzonka ma dwa pędy, to mocniejszy tnie się na 2 pąki, a słabszy wycina w całości. Sadzonkę powinno się ustawić w dołku na usypanym kopczyku z żyznej (humusowej) gleby, tak aby jej główka (nasada przyrostów ze szkółki), była równo z powierzchnią ziemi. Dołek zasypuje się do połowy głębokości ziemią i wlewa 3-5 l wody. Gdy woda zupełnie wsiąknie, dołek należy zasypać ziemią do pełna, a nad wystającą główką sadzonki usypać 3-5-cm kopczyk z spulchnionej ziemi (rysunek).
Przy sadzeniu jesiennym nie przycina się sadzonek i jeżeli gleba jest w miarę wilgotna, to nie ma potrzeby ich podlewania. Przyrosty ze szkółki należy obsypać kopczykami zimowym wysokości 25-30 cm, a cięcie wykonać wiosną po rozgarnięciu kopczyków. Podczas sadzenia można zaprawiać dołki nawozami organicznymi. Najlepiej użyć do tego dobrze przefermentowanego obornika, w ilości 2-3 kg. Można także zastosować dobrze przefermentowany i zwapnowany kompost w dawce 3-4 kg na jeden dołek. Rozłożony na dnie dołka obornik powinno się odizolować od korzeni sadzonki kilkucentymetrową warstwą ziemi. Innym sposobem jest umieszczanie warstwy obornika lub kompostu powyżej korzeni sadzonki, blisko powierzchni ziemi. Nawóz również w tym przypadku należy odizolować od korzeni oraz przykryć od góry kilkucentymetrową warstwą ziemi. Można również nawóz organiczny podzielić na dwie części i umieścić zarówno pod, jak i nad korzeniami sadzonki.

Charakterystyka wybranych podkładek

Vitis berlandieri x Vitis riparia - Teleki 5C pochodzi ze skrzyżowania gatunków winorośli wapniolubnej (V. berlandieri) i przybrzeżnej (V. riparia). Teleki 5C, podobnie jak inne krzyżówki tej grupy, ma średnią odporność na korzeniową formę filoksery. Podkładka o bardzo krótkim okresie wegetacji. Źle rośnie na suchych stanowiskach, natomiast na glebach ciężkich, gliniasto-ilastych korzeni się dobrze. Przenosi średni wzrost na zaszczepione odmiany. Poprawia plenność naszczepionych odmian i nieco przyspiesza dojrzewanie owoców. Jest średnio wytrzymała na mróz w porównaniu z najbardziej wytrzymałymi podkładkami. Znosi do 20% zawartości rozpuszczalnego wapnia w glebie. Gleby kwaśne należy dokładnie zwapnować przed sadzeniem sadzonek na tej podkładce. Dobrze zrasta się z większością odmian, ale w szkółkach daje raczej średnie wyniki prawidłowo zrośniętych sadzonek.

K-1 jest podkładką hodowli słowackiej uzyskaną ze skrzyżowania Vitis riparia x Vitis rupestris 101-14 z odmianami winorośli właściwej. Ma silny wzrost i krótki okres wegetacji. Wpływa korzystnie na przebieg kwitnienia. Znosi do 6% aktywnego wapnia w glebie. Bardzo dobrze się zakorzenia, ale jej odporność na korzeniową formę filoksery jest niewielka. Bardzo dobrze nadaje się do uprawy w suchych, piaszczystych glebach. Ma zdolność do zaopatrywania krzewów w trud no dostępny w glebie potas. Doskonale zrasta się z większością odmian winorośli i daje bardzo dobre wyniki w rozmnażaniu.

Vitis berlandieri x Vitis riparia - Craciunel 2 to podkładka o silnym wzroście polecana na gleby ciężkie, gliniasto-piaszczyste. Ma średnio długi okres wegetacji. Bardzo dobrze się korzeni i radzi sobie z przejściowym nadmiarem wilgoci w glebie. Na suchych stanowiskach rośnie gorzej. Znosi do 15% zawartości wapnia w glebie. Pomimo silnego wzrostu nie przedłuża wegetacji naszczepionych odmian. Odporność na filokserę oraz wytrzymałość na mróz wysoka. Odpowiednia dla odmian o zbyt słabym wzroście. Podnosi płodność naszczepionych odmian. Doskonale zrasta się z większością odmian winorośli i daje bardzo dobre wyniki w szkółkach.

Vitis berlandieri x Vitis riparia - Kober 125 AA jest podkładką o dość długim okresie wegetacji. Dobrze znosi gleby ciężkie, ale także lżejsze, byleby niezbyt suche. Uprawiana na ciężkich glebach może opóźniać dojrzewanie owoców naszczepionych odmian. Pozytywnie wpływa na kwitnienie i zawiązywanie owoców. Odporność na filokserę i przemarzanie wysoka. Znosi do 20% aktywnego wapnia w glebie. Bardzo dobrze zrasta się z większością odmian winorośli i daje bardzo dobre wyniki w szkółkach.

SO 4 Vitis berlandieri x Vitis riparia - to podkładka o bardzo krótkim okresie wegetacji, odporna na korzeniową formę filoksery. Korzeni się średnio silnie i jest wrażliwa na suszę. Odpowiednia do lżejszych, bardziej urodzajnych gleb. Wpływa pozytywnie na przebieg kwitnienia - poprawia zawiązywanie owoców. Ma dość niską odporność systemu korzeniowego na przemarzanie, dlatego nie powinna być stosowana w rejonach, w których występują mroźne zimy.

Kober 5 BB Vitis berlandieri x Vitis riparia - jest znaną od dawna i rozpowszechnioną w Europie podkładką. Ma bardzo silny wzrost i relatywnie krótki okres wegetacji, który przenosi na naszczepione odmiany, przyspieszając dojrzewanie owoców. Dobrze korzeni się także w glebach zwartych, ciężkich, byleby niezbyt suchych lub za bardzo wilgotnych. Odporność na filokserę jedynie niewielka. Znosi do 17% aktywnego wapnia w glebie. Wadą tej podkładki jest niekorzystny wpływ na efektywność kwitnienia wielu znanych odmian winorośli, zwłaszcza deserowych. Może również obniżać mrozoodporność naszczepionych odmian.

SADZONKI WINOROŚLI
oferta na jesień 2024

WINA Z NASZEJ WINNICY

ABC zakładania
winnicy

Droga do własnej
winnicy

NOWE KSIĄŻKI