Nawożenie winnicy

Jeżeli gleba przed założeniem winnicy była starannie nawieziona, to przez pierwsze dwa lata nie ma potrzeby uzupełniania makroelementów. Dodatkowe nawożenie nie jest potrzebne szczególnie wtedy, gdy dołki podczas sadzenia były zaprawiane obornikiem.

W trzecim roku wszystkie krzewy zaczynają owocować, jednak formę przestrzenną mają jeszcze niepełną, dlatego też plon owoców jest mniejszy. Niewielki jest również ubytek składników pokarmowych z gleby. Uwzględniając jednak proces wymywania składników, ich poziom warto skontrolować. Podstawą do obliczania wysokości dawek nawozów powinny być wyniki analizy chemicznej gleby, wykonywanej co roku, lub najrzadziej co dwa lata po zbiorze owoców. W trzecim roku, jesienią, oprócz zawartości makroelementów, należy również oznaczyć zawartość najważniejszych dla winorośli mikroelementów (bor, mangan, żelazo, miedź, cynk, molibden). Kontrolę zawartości mikroelementów powtarzamy co 2-3 lata.

Według słowackiego badacza V. Krausa, z plonem owoców 10 ton z 1 ha corocznie ubywa 90-120 kg azotu, 15-19 kg fosforu, 99-124 kg potasu, 113-134 kg wapnia, 3-5 dag cynku, i ok. 3 g molibdenu. Im wyższe zbiory owoców, tym ubytki składników pokarmowych są większe.

Aby zapewnić regularne owocowanie na odpowiednim poziomie musimy systematycznie uzupełniać brakujące ilości składników pokarmowych w glebie. Zakłócenia równowagi w zawartości makro- i mikroelementów w glebie zdarzały się często w konwencjonalnej metodzie uprawy winorośli. Wynikały głównie z nadmiernego nawożenia, bez szczegółowych kontroli laboratoryjnych. W metodzie integrowanej, która powinna być dla nas standardem, a zwłaszcza organicznej, brak równowagi pokarmowej zdarza się niezwykle rzadko. Właściwe rozpoznanie zakłóceń i środki zaradcze, to jednak dla plantatora ważny temat, dlatego też został szczegółowo potraktowany.

Naturalnym, bogatym źródłem wszystkich potrzebnych krzewom winorośli pokarmów jest obornik i liczne jego pochodne. Dawka 50-60 t dobrej jakości obornika na 1 ha, co drugi rok, pokrywa potrzeby nawozowe winnicy. W metodzie organicznej nawożenie obornikiem można połączyć z corocznym przyorywaniem roślin okrywowych.

Azot (N)

Roczne zapotrzebowanie owocujących krzewów winorośli na azot mieści się w granicach 60-100 kg N na 1 ha. Na glebach cięższych, gliniasto-piaszczystych, bardziej wilgotnych, może to być jednorazowa dawka wczesną wiosną w początkowej fazie rozwoju latorośli, lub 2/3 dawki wczesną wiosną i 1/3 po kwitnieniu, np. 40-50 kg + 20-30 kg N. Na gleby piaszczyste i suche zaleca się dawkę wyższą, tj. ok. 80 - 100 kg N na 1 ha, podzieloną na dwie lub nawet trzy porcje, np. podczas pękania pąków, przed i po kwitnieniu. Straty azotu zmniejsza wymieszanie nawozu z glebą, dlatego nawożenie najlepiej połączyć z uprawą mechaniczną.
W okresie najwyższego zapotrzebowania na azot podczas intensywnego wzrostu latorośli, stężenie azotu w suchej masie liści powinno wynosić 2-3%, a w czasie mięknięcia jagód 1 -1,5%. Na nierównomierne zaopatrzenie w azot krzewy winorośli reagują bardzo szybko i w widoczny sposób. Niedobór azotu hamuje wzrost krzewów. Blaszki liściowe są mniejsze, bladozielone lub nawet żółtozielone, a ogonki i nerwy główne liści czerwienieją. Liście przedwcześnie opadają, owoce dojrzewają również wcześniej, ale są mniejsze i mniej słodkie. Krzewy przenawożone azotem wydają długie i grube latorośle. Liście są duże, ciemnozielone. Zapłodnienie kwiatów przebiega gorzej, podobnie jak przy niedoborze azotu. Zawiązki jagód wykazują skłonność do osypywania się, co ma negatywny wpływ na plon owoców. Owoce dojrzewają później i są gorzej wybarwione. Nadmierne nawożenie azotem zmniejsza odporność krzewów na choroby grzybowe, a także przedłuża wzrost latorośli i opóźnia drewnienie łozy, co w znaczny sposób pogarsza wytrzymałość krzewów na zimowe mrozy. Zbyt wysoka zawartość w glebie azotu w formie amonowej ogranicza pobieranie przez krzewy potasu. Nadmiar azotu jest stosunkowo szybko wypłukiwany z gleby przez deszcz i łatwo ulatnia się do atmosfery.
Duże ilości łatwo przyswajalnego azotu zawierają nawozy organiczne: 0,5-2% N. Średnie równoważniki nawozowe dla poszczególnych nawozów organicznych wynoszą: kompost - 20, obornik i gnojówka - 30, gnojowica - 40, pomiot ptasi - 60. Na przykład: stosując 50 t obornika na 1 ha, wnosimy do gleby 250 kg N ogólnego, co równoważy 75 kg N mineralnego: (250 x 30 : 100).
W znaczne ilości azotu wzbogacają glebę przyorane rośliny okrywowe, zwłaszcza motylkowe. Po przyoraniu wnoszą 50-150 kg N na 1 ha. Znaczenie interwencyjne ma dolistne nawożenie azotem w formie opryskiwania. Pobierany przez liście azot działa szybko, a jego zużycie jest niższe. Do opryskiwania krzewów można używać albo nawozów zawierających tylko azot, np. 0,5 - 1% roztworu mocznika, albo nawozów wieloskładnikowych, jeśli zachodzi potrzeba uzupełnienia również innych składników pokarmowych, zwłaszcza mikroelementów.

Potas (K)

Owocujące krzewy winorośli pobierają z gleby każdego roku 100-130 kg czystego pierwiastka z powierzchni 1 ha. W przeliczeniu na 40% sól potasową daje to roczną dawkę 300-400 kg na 1 ha. W zależności od typu gleby (zawartości części spławialnych) zawartość przyswajalnego potasu powinna wynosić 10 - 40 mg w 100 g suchej masy gleby. W średnio ciężkiej, piaszczysto-gliniastej glebie (ok. 25% cz. spław.), optymalna zawartość potasu w czystym pierwiastku dla dobrego wzrostu i plonowania krzewów powinna wynosić 20-25 mg w 100 g suchej masy gleby.
Niedobór potasu występuje najczęściej na glebach lekkich, piaszczystych. Przejawia się obniżeniem płodności krzewów i wytrzymałości na mróz. Objawy niedoboru potasu na liściach są podobne do chlorozy. Brzegi liści i częściowo przestrzenie między nerwami żółkną i zasychają. Innym objawem mogą być brązowofioletowe plamy między nerwami lub na brzegach liści. Przy silnym niedoborze liście stopniowo zasychają. Objawy niedoboru występują najwcześniej na starszych liściach w pobliżu gron. Niedobór potasu hamuje wzrost latorośli. Kwitnienie przebiega wadliwie, zawiązki jagód osypują się masowo, co zmniejsza plon owoców. Owoce dojrzewają później i mają mniejszą zawartość cukru. Latorośle gorzej drewnieją, w zimie łatwo przemarzają. Przenawożenie potasem zdarza się rzadko. Na piaszczystych glebach nadmiar potasu może utrudniać pobieranie przez krzewy jonów NH4 i Zn, Mg, Ca, Fe. Potas jest wymywany z gleby, szczególnie z gleb piaszczystych. Nawozy potasowe najlepiej wysiewać i głęboko przyorywać podczas jesiennej uprawy gleby, a na glebach piaszczystych wczesną wiosną. Nawozy potasowe można stosować także powierzchniowo. Dla krzewów winorośli, zwłaszcza młodych, korzystne jest dodatkowe nawożenie potasem w sierpniu, co wpływa dodatnio na drewnienie pędów.
Bogatym źródłem łatwo przyswajalnego potasu są nawozy organiczne: obornik, gnojowica, gnojówka - zawierają przeciętnie 0,5-0,6% K₂O.

Fosfor (P)

Przy średnim plonie owoców, rocznie z 1 ha powierzchni winnicy krzewy pobierają 15-20 kg fosforu w czystym pierwiastku.. W różnego typu glebach zawartość przyswajalnego fosforu powinna wynosić 8 -13 mg w 100 g gleby. Średnio ciężkie gleby gliniasto-piaszczyste, o zawartości 20-30% części spławialnych, powinny zawierać ok. 11-12 mg fosforu 100 g gleby.
Przy niedoborze fosforu liście stają się chropowate, grubsze. Ich brzegi zwijają się, liście ciemnieją i opadają. Wzrost pędów słabnie, a plon owoców się obniża. Objawy przenawożenia fosforem są podobne do objawów niedoboru żelaza. Górne liście i wierzchołki latorośli żółkną, zwijają się na brzegach i zamierają.
Z nawozów organicznych najwięcej fosforu znajduje się w pomiocie ptasim - ok. 1,5% P₂O₅. Mało fosforu zawiera obornik - ok. 0,3% P₂O₅, podobnie jak kompost. Najmniej fosforu zawiera gnojówka i wymaga wzbogacenia nawozami fosforowymi w ilości ok. 0,5 kg superfosfatu potrójnego na 100 1.

Wapń (Ca)

Jest składnikiem zużywanym przez winorośl w dużych ilościach. Z 1 ha winnicy rocznie ubywa go ok. 130 kg. Pełni również ważną funkcję regulacji odczynu gleby. Właściwy odczyn gleby ( 6,5-7,2), wpływa na prawidłowe przyswajanie przez krzewy pokarmów z gleby.
Odczyn gleby poniżej pH 6,5 oznacza niedobór wapnia. Prawidłowo zwapnowane gleby zawierają 1-3% Ca, a zawartość powyżej 3% sygnalizuje przewapnowanie. Niedobór wapnia w glebie źle wpływa na wzrost i plonowanie krzewów. Na niedobór wapnia najwcześniej reagują młode liście. Brzegi blaszek się zwijają oraz mogą pojawiać się nekrotyczne plamy. Kwitnienie przebiega wadliwie, wskutek czego grona są rzadkie, "przestrzelone", a jagody mają niższą zawartość cukru. Najbardziej wrażliwe na brak wapnia są korzenie, a szczególnie włośniki, które zamierają lub nie wyrastają wcale. Optymalne stężenie wapnia w glebie, odpowiadające wymaganiom winorośli (pH ok. 7), pogarsza warunki przyswajania potasu i magnezu, dlatego gleby przeznaczone pod winnice powinny mieć odpowiednio wysoką zawartość tych składników. Wysoką zawartość K i Mg mogą mieć szczególnie gleby ciężkie, gliniasto-ilaste, o dużym udziale części spławialnych. Nadmiar Ca w glebie, spowodowany przewapnowaniem, objawia się niedoborem potasu, magnezu i żelaza. Niedobór żelaza powoduje typowe objawy chlorozy, występujące najwcześniej na wierzchołkach latorośli i młodych liściach.

Magnez (Mg)

Gleba winnicy powinna zawierać 6-14 mg na 100 g łatwo przyswajalnego magnezu. Optymalna zasobność średnio ciężkich gleb gliniasto-piaszczystych wynosi 10 mg Mg na 100 g.
Krzewy winorośli wykazują wysokie zapotrzebowanie na magnez i zużywają co roku 8-18 kg Mg z powierzchni 1 ha. Niedobór tego makroelementu zdarza się stosunkowo często. Oznaką niedoboru magnezu jest żółknięcie blaszek liściowych ograniczone zielonymi nerwami. U odmian ciemnoowocowych barwę żółtą zastępuje czerwona. Na liściach niektórych odmian mieszańcowych i gatunków amerykańskich objawy są nieco inne. Na brzegach liści i między nerwami powstają żółte, a później brązowe, nekrotyczne plamy. Po pewnym czasie plamy się łączą, a tkanka liścia brązowieje i zasycha. Zdarza się również, że objawy niedoboru występują na szypułkach owoców. Są to małe, owalne plamki, pojawiające się w różnych miejscach szypułek. Plamki są wyraźnie ograniczone, nekrotyczne, żółtobrązowe, następnie brązowoczarne. Objawy występują na początku dojrzewania jagód, powodując obumieranie niektórych części lub całych gron. Zasychanie szypułek owoców jest spowodowane silnym niedoborem magnezu, przy równoczesnym niedoborze wapnia i wysokiej zawartości potasu, a więc właściwą przyczyną jest niekorzystny stosunek K : Mg. Optymalny stosunek potasu do magnezu dla jakości przyszłego wina wynosi 2 : 1. Zbyt wysoka zawartość magnezu w glebie może powodować gorzki posmak wina. Niedobór magnezu występuje często na lekkich, piaszczystych glebach. Najczęstszym powodem niedoboru na glebach ciężkich jest przewapnowanie. Nadmiar magnezu w glebie jest zjawiskiem rzadkim, ale szkodliwym dla krzewów, powoduje głównie ograniczenie rozwoju korzeni włośnikowych.
Z nawozów organicznych stosunkowo wysoką zawartość magnezu ma obornik (0,2% MgO). Systematyczne stosowanie pełnych dawek obornika (60 t na 1 ha co 2-3 lata) gwarantuje pełne pokrycie zapotrzebowania krzewów. Jedynie na lekkich, piaszczystych glebach może okazać się konieczne dodatkowe nawożenie magnezem w formie mineralnej. Zwiększać zawartość magnezu w glebie można stosując nawozy mineralne z domieszką magnezu (saletrzak magnezowy, kalimagnezja, kamex, wapno magnezowe) lub nawożąc solami magnezowymi. Do nawożenia interwencyjnego należy stosować stężone nawozy magnezowe, dobrze rozpuszczalne w wodzie.

Żelazo (Fe)

Pierwiastek znajdujący się na pograniczu między makro- a mikroelementami. Pełni ważną funkcję w syntezie chlorofilu. Gleby zawierają znaczne ilości żelaza, jednak przeważnie w związkach trudno rozpuszczalnych i niedostępnych dla roślin. Największe ilości żelaza w formie przyswajalnej zawierają gleby przepuszczalne, lekkie i raczej kwaśne, np. czarnoziemy. Niedobór żelaza może wystąpić na glebach silnie zasadowych, np. rędzinach. Do niedoboru może prowadzić nadmierne nawożenie wapniem i fosforem. Niedobór żelaza jest przyczyną chlorozy liści. W przebiegającej łagodnie chlorozie młode liście są zielone, a objawy widoczne dopiero w czerwcu lub w lipcu. Liście początkowo są żółtozielone, później żółte, jedynie wąski pas w pobliżu nerwów pozostaje zielony. Po pewnym czasie brzegi liści zwijają się i zasychają. W ciężkiej formie chlorozy rozwijające się młode liście są już żółte, małe i zasychają od brzegów. Latorośle rosną słabo, zawiązują mało kwiatostanów, a procesy drewnienia latorośli ulegają zahamowaniu.
Z czasem latorośle zasychają, a krzewy zamierają. Do leczenia chlorozy można użyć gotowego preparatów zawierających żelazo w formie chelatów. Interwencyjnie podajemy je roślinom w formie oprysków. Jeżeli chloroza została spowodowana złymi warunkami glebowymi (nie-przepuszczalna i nadmiernie wilgotna gleba), wówczas glebę należy głęboko spulchnić i rozluźnić dodatkiem kompostu, obornika, lub innych substancji organicznych.

Bor (B)

Krzewy pobierają corocznie z powierzchni 1 ha 10-15 dag boru.
Jest to mikroelement o szczególnym znaczeniu dla większości roślin sadowniczych, również dla winorośli. Stymuluje przemiany węglowodanów i ułatwia przemieszczanie się w organach krzewu substancji wzrostowych. Reguluje prawidłowy wzrost wierzchołków latorośli. Ułatwia pobieranie z gleby jonów Ca, K, P i Mg. Pełni również ważną funkcję w prawidłowym przebiegu kwitnienia (ułatwia kiełkowanie pyłku). Optymalna zawartość boru w glebie wynosi 2 - 4 mg w 100 g suchej masy gleby. Niedobór występuje najczęściej na winnicach nawożonych wyłącznie nawozami mineralnymi, bez stosowania obornika. Już niewielki brak przyswajalnego boru powoduje widoczne obniżenie plonu winogron. Na wyraźny niedobór boru krzewy reagują charakterystycznymi objawami. Brzegi górnych, najmłodszych, liści zwijają się w kierunku spodniej strony blaszki. Na blaszce liściowej powstaje mozaika żółtozielonych plamek, jedynie w okolicy nerwów tkanka liścia pozostaje zielona. Wierzchołki latorośli ograniczają wzrost i karłowacieją, rozwijają się natomiast pędy boczne i pasierby, wskutek czego krzewy przyjmują miotlasty wygląd. Na latoroślach w pobliżu nasady mogą powstawać ciemnobrązowe plamki, a następnie zgrubienia, z podłużnymi szczelinami. Podobne węzłowate zgrubienia mogą powstawać na ogonkach liści, wąsach i szypułkach kwiatów. Kwiatostany mogą w całości zasychać lub zrzucać tylko część kwiatów. Wskutek wadliwego zapłodnienia kwiatów powstają objawy charakterystyczne dla niedoboru boru, efekt tzw. "kwoki z kurczętami" - jest to jedna rozwinięta normalnie jagoda otoczona kilkoma maleńkimi jagódkami.
Niedobór boru w glebie likwidujemy jednorazowym nawożeniem boraksem w dawce 50 kg na 1 ha. W okresie wegetacji można zastosować dolistnie boraks w stężeniu 0,25 - 0,50%. Opryskiwanie wykonujemy w odstępach 2-3-tygodniowych - jeden przed kwitnieniem, dwa po kwitnieniu. Zabiegi można połączyć z ochroną przed mączniakiem rzekomym.

Mangan (Mn)

Zapotrzebowanie krzewów winorośli na mangan jest zbliżone do boru (10-15 dag na 1 ha). Zawartość manganu powinna być o połowę mniejsza od zawartości żelaza. Gleby zawierają przeciętnie ok. 0,1% Mn. Na lepsze wykorzystanie różnych form manganu wpływa podwyższona wilgotność gleby. Nadmiar w glebie jonów Fe, Ca i Zn ogranicza aktywność manganu.
Mangan pełni wiele ważnych zadań w procesach życiowych winorośli. Bierze aktywny udział w tworzeniu cukrów, katalizuje procesy asymilacji i aktywizuje transport enzymów. Brak manganu powoduje zmniejszenie ilości i pogorszenie jakości plonu winogron. Niedobór manganu nie daje charakterystycznych i łatwych do rozpoznania objawów. Przejawia się typową chloroza blaszek liściowych w przestrzeniach między nerwami. Jedyna możliwość sprawdzenia zaopatrzenia krzewów w mangan to analiza chemiczna liści. Zawartość manganu w liściach powinna mieścić się w granicach 0,003 - 0,03% w 1 kg suchej masy. Gdy analiza wykaże duży niedobór, co może się zdarzyć na silnie wapiennych lub przewapnowanych glebach, należy zastosować jednorazową dawkę siarczanu manganowego w ilości 15-20 kg na 1 ha. Doraźnie można zastosować opryskiwanie siarczanem w stężeniu 0,02%. Dużo manganu zawiera obornik.

Cynk (Zn)

Krzewy winorośli pobierają z gleby cynk w ilościach zbliżonych do boru i manganu, czyli w granicach 10-15 dag na 1 ha. Minimalna zawartość w glebie cynku przyswajalnego dla krzewów powinna wynosić 3-5 mg w 100 g suchej masy gleby. Dolna granica dotyczy gleb zwięzłych, ciężkich, górna przepuszczalnych, z których cynk jest łatwo wymywany. Cynk pełni ważne funkcje w procesach wzrostowych krzewów. Ma również wpływ na prawidłowy przebieg kwitnienia. Pierwiastki Fe, Mn i Cu stymulują przyswajanie cynku. Na glebach naturalnie zasadowych lub przewapnowanych cynk przechodzi w nierozpuszczalne cynkany wapnia i staje się niedostępny dla roślin. Również wysoka zawartość fosforu pogarsza przyswajanie cynku. Najwyższe zapotrzebowanie na cynk mają krzewy dobrze nasłonecznione - wiąże się to z szybszym wzrostem.
Objawy niedoboru cynku, to bardzo słaby wzrost latorośli i opadanie górnych liści. Liście są wyraźnie mniejsze, a między zielonymi nerwami pojawiają się jasne, żółtozielone plamy. Nadmiar cynku w glebie zdarza się rzadko i powoduje typowe objawy chlorozy młodych latorośli.
Winnice nawożone regularnie obornikiem dysponują wystarczającą ilością cynku. Doraźne działanie w przypadku wystąpienia objawów niedoboru cynku polega na opryskiwaniu krzewów siarczanem cynkowym w stężeniu 0,5-1,0%. Jeden zabieg przed kwitnieniem i dwa po kwitnieniu zazwyczaj likwidują ujemne skutki niedoboru.

Miedź (Cu)

Miedź jest stabilizatorem chlorofilu, bierze udział w procesach utleniania, wchodząc w skład wielu enzymów. Ilość miedzi pobieranej przez krzewy z powierzchni 1 ha wynosi rocznie 6-12 dag. Optymalna zawartość miedzi w glebie wynosi 2 - 4 mg na 100 g suchej masy. Najmniej miedzi jest w glebach piaszczystych, a ponadto jest ona z nich łatwo wymywana. Odmiany wrażliwe na mączniaka rzekomego są często opryskiwane związkami miedziowymi i nie grozi im niedobór Cu.
Przy niedoborze miedzi jony Cu przemieszczają się z organów starszych do młodszych, dlatego objawy występują najpierw na starszych liściach, w postaci chlorozy. Nadmiar miedzi w organach winorośli może powstawać przeważnie z powodu niewłaściwego stosowania preparatów miedziowych, np. zbyt wysokiego stężenia. Nadmiar miedzi przejawia się ciemnozielonym lub nawet czarnozielonym zabarwieniem liści. Tkanka liści staje się chropowata, szorstka i ma metaliczny połysk. Znane są przypadki poparzenia liści winorośli cieczą bordoską. W przypadku toksycznej ilości miedzi w glebie objawy występują najczęściej na młodych liściach i przyjmują typową postać chlorozy. W rzadkich przypadkach wystąpienia niedoboru miedzi w glebie należy zastosować jednorazowe nawożenie (doglebowo) siarczanem miedzi w ilości 20-50 kg na 1 ha. Można również opryskać krzewy siarczanem miedzi w stężeniu 0,2%.

Molibden (Mo)

Pierwiastek pobierany jest przez winorośl w niewielkich ilościach (ok. 3 g z 1 ha), pełni jednak istotną funkcję w procesach życiowych, m.in. wiąże azot. Różnego rodzaju gleby zawierają 0,10 - 0,25 mg molibdenu w 100 g, a tylko 10% tej ilości występuje w formie łatwo przyswajalnej. Molibden jest najłatwiej przyswajany z gleb o odczynie obojętnym. W glebach o pH 5,5 i niższym jest on całkowicie niedostępny dla roślin. Podwyższona zawartość siarki, żelaza i manganu w glebie utrudnia, a potasu i azotu ułatwia pobieranie molibdenu. Przy niedoborze molibdenu brzegi liści podwijają się, a blaszki przyjmują łyżkowaty kształt. Wzdłuż głównych nerwów i na brzegach liści powstają jaśniejsze, żółtawe plamy. Młode listki na wierzchołkach latorośli mają brudnozielone zabarwienie i nie rozwijają się całkowicie. Niedobór molibdenu pośrednio wpływa również na wadliwy przebieg kwitnienia (osypywanie kwiatów i zawiązków). Mała ilość molibdenu potęguje szkodliwość nadmiaru azotu, co ujemnie wpływa na przebieg kwitnienia. Silny nadmiar molibdenu jest dla krzewów winorośli toksyczny i objawia się intensywną chlorozą oraz zamieraniem wierzchołków wzrostu. Przy ostrym niedoborze molibdenu zaleca się opryskiwanie krzewów roztworem molibdenianu amonu lub sodu w stężeniu 0,1-0,3%. Regularne uzupełnianie molibdenu gwarantuje systematyczne nawożenie gleby nawozami organicznymi.

SADZONKI WINOROŚLI
oferta na jesień 2024

WINA Z NASZEJ WINNICY

ABC zakładania
winnicy

Droga do własnej
winnicy

NOWE KSIĄŻKI