Jakość sadzonek winorośli

Tradycje uprawy winorośli na skalę profesjonalną zanikły w Polsce kilkadziesiąt lat temu i gatunek ten został zepchnięty do kategorii czysto amatorskiej. W ostatnich latach obserwowany jest jednak w naszym kraju dynamiczny rozwój upraw winorośli, zwłaszcza do celów winiarskich, głównie na południu i zachodzie powstają sporej wielkości plantacje. Coraz chętniej winorośl jest wykorzystywana również w amatorskiej uprawie przydomowej, m.in. ze względu na wzrost zainteresowania winiarstwem wśród działkowców. Pomimo tego winoroślowego renesansu, jakość materiału nasadzeniowego jest na polskim rynku ogrodniczym bardzo zróżnicowana. Przy braku regulacji prawnych dotyczących tych roślin sadzonki złej jakości przestaną być produkowane tylko wtedy, gdy klient przestanie je kupować.

Fot. 1. Rośliny winorośli wyrosłe z sadzonek dobrej jakości, w pierwszym roku prowadzenia winnicy fot. M. Podymniak

Winorośl w uprawie towarowej jest rośliną długowieczną, dlatego jakość wykorzystanych sadzonek przenosi się na wiele kolejnych lat użytkowania krzewów (fot. 1). Ze słabej, chorej sadzonki nigdy nie będzie pełnowartościowego krzewu i wcześniej czy później trzeba będzie go z winnicy usunąć. Na naszym rynku znajduje się kilka rodzajów sadzonek winorośli.

Fot. 2. Sadzonki długie produkowane w szkółce na zagonach wyłożonych folią fot. 2-5 R. Myśliwiec

Sadzonki długie, zdrewniałe, "kopane"

(fot. 2). Taki materiał może być wykorzystywany tylko w tzw. sezonie sadzeniowym, czyli od października do końca kwietnia. Jest to zarazem podstawowy materiał znajdujący się w obrocie we wszystkich krajach o ugruntowanych tradycjach winiarskich. Jest łatwy do transportu i sadzenia. Na sadzonki takie przeznacza się 3- lub 4-pąkowe odcinki łozy. Parametry standardowego wyboru pierwszego są następujące: długość trzonu korzeniowego od miejsca, z którego wyrastają korzenie (tzw. piętki), do nasady przyrostów powinna wynosić od 25 cm (do sadzenia na glebach ciężkich) do 35-40 cm - fot. 3 (na glebach lekkich, piaszczystych). Długość i liczba przyrostów nie są szczególnie istotne, gdyż do transportu i tak się je zazwyczaj skraca, a podczas sadzenia powinny być przycięte krótko na 2 oczka. Ważna jest natomiast grubość przyrostów i stopień ich zdrewnienia. Dobrze zdrewniałe przyrosty o długości do 15-20 cm powinny mieć w części przynasadowej średnicę minimum 4-5 mm i co najmniej 5 dobrze rozwiniętych pąków. Korzenie szkieletowe (3-5), o minimalnej długości 20 cm powinny być równomiernie rozmieszczone wokół piętki (według normy UE w wyborze pierwszym - standardowym - wystarczą 3 równomiernie rozmieszczone korzenie szkieletowe). Sadzonki długie mogą być własnokorzeniowe lub szczepione na podkładce.
W przypadku sadzonek szczepionych (szczepi się w ręku wczesną wiosną, najczęściej metodą omega) miejsce połączenia zraza z podkładką powinno być dobrze zrośnięte na całym obwodzie (fot. 4). Długi trzon korzeniowy umożliwia głębokie posadzenie krzewu. Chroni to system korzeniowy przed przemarznięciem podczas mroźnych i bezśnieżnych zim. Głębokie sadzenie opóźnia także rozpoczęcie wegetacji wiosną, co często chroni krzewy przed skutkami wczesnowiosennych przymrozków. Krzewy szczepione na podkładkach są również odporniejsze na suszę. Szczepienie na odpowiednio dobranej podkładce zabezpiecza krzewy przed groźnym szkodnikiem korzeniowym filokserą winiec (Dactylosphaera vitifolia), w niektórych latach wyrządzającym także w Polsce znaczne szkody. Ponadto właściwie dobrana podkładka zwiększa wytrzymałość krzewu na mróz, gdyż korzenie podkładek znoszą temperaturę o kilka stopni niższą niż w przypadku korzeni odmian uprawnych. Podkładka może również wpływać na siłę wzrostu i owocowanie zaszczepionej odmiany. Ułatwia także uprawę na różnego typu glebach.

Do czasu wejścia Polski do Wspólnoty nie obowiązywał w naszym kraju rejestr odmian winorośli, a sadzonki winorośli nie musiały być kwalifikowane. W krajach Unii Europejskiej jakość sadzonek winorośli jest regulowana dyrektywą Rady nr 68/193/EEC, która nakłada obowiązek urzędowej kontroli materiału szkółkarskiego tych roślin. Na wniosek rządu RP Polska otrzymała jednak derogację od ww. dyrektywy, przez co przepisy w niej zawarte nie obowiązują - na razie - polskich szkółkarzy. Materiał rozmnożeniowy winorośli nie podlega zatem urzędowej kontroli, co dla rozwoju winnictwa w Polsce jest niekorzystne, a nawet niebezpieczne. Tym większego znaczenia nabiera więc wiedza przyszłych plantatorów, jak powinien wyglądać dobrej jakości materiał wyjściowy do zakładania winnic. Jest to też cenna informacja dla jego producentów, którym powinno zależeć na dobrej opinii ich szkółki.

W Polsce należy stosować podkładki przede wszystkim wystarczająco odporne na przemarzanie, o relatywnie krótkim okresie wegetacyjnym, czyli takie, które nie wpływają na przedłużenie wegetacji szczepionych odmian. Nie mogą również pogarszać efektywności kwitnienia i obniżać plenności krzewów. Z bardziej znanych w Europie podkładek odpornych na filokserę można polecić przede wszystkim: Vitis berlandieri x Vitis riparia Teleki 5C, V. berlandieri x V. riparia Kober 125 AA, V. berlandieri x V. riparia Craciunel 2 (CR-2), V. riparia x V. rupestris 101-14 oraz, rzadziej spotykaną, V. riparia x V. rupestris 3309. Należy unikać importowanych z niemieckich szkółek sadzonek na podkładkach V. berlandieri x V. riparia S04 (ma bardzo słabą wytrzymałość na mróz) oraz V. berlandieri x V. riparia Kober 5 BB (zwiększa skłonność większości odmian do zrzucania zawiązków kwiatów). Niższą odpornością na filokserę (na dolnej granicy tolerancji) charakteryzuje się słowacka podkładka K-1. Jest ona natomiast przydatna do uprawy na suchych, piaszczystych glebach i ma wyjątkową zdolność zaopatrywania krzewów w potas. Z nowszych ciekawie zapowiadają się niemiecka podkładka Borner i słowacka Amos.
Z roślin szczepionych na podkładkach powinny być zakładane duże plantacje towarowe. Sadzonki szczepione mogą być także wartościowym materiałem dla lepiej przeszkolonych amatorów. Wymagają jednak umiejętnego sadzenia (właściwa głębokość) i pielęgnacji roślin w pierwszych latach uprawy. Aby zachować łatwość okrywania na zimę i nie dopuścić do wymarznięcia zaszczepionej odmiany, miejsce szczepienia powinno znajdować się jak najbliżej gleby - równo z jej powierzchnią. Kontakt szlachetnej części szczepu z glebą powoduje jednak łatwe ukorzenianie się naszczepionej odmiany, dlatego też raz do roku powinny być wycinane korzenie podpowierzchniowe, wyrastające powyżej miejsca szczepienia. Zabieg ten zarazem zmusza znajdujące się głębiej korzenie podkładki do rozwoju. Część przyziemna sadzonek szczepionych (tzw. węzeł krzewienia), podobnie zresztą jak w przypadku winorośli własnokorzeniowych, powinna być na zimę okrywana kopczykiem ziemi do wysokości ok. 30 cm. Na większych plantacjach robi się to za pomocą pługa, który narzuca na krzewy skibę gleby.
Zabieg ten jest zalecany we wszystkich chłodniejszych krajach, w których uprawiana jest winorośl.
Dla mniej wprawnych producentów (czy obeznanych z tematem amatorów), odpowiedniejsze są sadzonki nieszczepione, zwłaszcza w przypadku odmian odpornych na mróz.

Sadzonki długie w pojemnikach.

Takie sadzonki można sadzić na miejsce stałe w dowolnym czasie, także podczas wegetacji. Ze względu na duże, kilkulitrowe pojemniki, jest to najdroższy materiał szkółkarski winorośli oraz najbardziej kłopotliwy w transporcie. Przeznaczony jest dla działkowców-amatorów.

Sadzonki krótkie w pojemnikach.

Obecne są na naszym rynku, z przeznaczeniem dla działkowców-amatorów, a niespotykane w innych krajach europejskich. Za przydatne dla tego typu odbiorców można uznać jedynie okazy dobrze wyrośnięte, o przyrostach zdrewniałych do długości przynajmniej 30-40 cm i wykonane z minimum dwupąkowego odcina łozy, wyprodukowane w przynajmniej 2-3-litrowym pojemniku. Dobrze zdrewniałą sadzonkę można posadzić głębiej i samemu wyprowadzić dłuższą szyjkę korzeniową. W tym celu przez pierwsze 3 lub 4 lata uprawy krzewu należy przynajmniej raz do roku usuwać starannie korzenie podpowierzchniowe, pozostawiając tylko te wyrastające z piętki sadzonki. Średnica pędu w miejscu przycięcia nad powierzchnią podłoża powinna wynosić minimum 5 mm. Nie warto natomiast kupować sadzonek niewyrośniętych i niezdrewniałych.

"Minisadzonki", czyli tzw. knotki

to ukorzenione sadzonki w pojemniku nieprzekraczającym pojemności 0,5 I. Mają zazwyczaj nie więcej jak 3 lub 4 zielone liście (fot. 5). Jest to materiał produkowany głównie przez szkółkarzy-amatorów, z którego nigdy nie wyrośnie pełnowartościowy krzew. Rośliny takie kończą zazwyczaj swój żywot w ogrodzie podczas pierwszej zimy.

Fot. 3. Dobrej jakości długa sadzonka	Fot. 4. Sadzonka szczepiona winorośli - dobrze zrośnięty zraz z podkładką	Fot. 5. Złej jakości ukorzeniona "mini-sadzonka" w pojemniku

SADZONKI WINOROŚLI
oferta na jesień 2024

WINA Z NASZEJ WINNICY

ABC zakładania
winnicy

Droga do własnej
winnicy

NOWE KSIĄŻKI