Ochrona winorośli przed chorobami i szkodnikami

Choroby winorośli:

Mączniak rzekomy winorośli Plasmopara viticola

Jest najczęściej występującą chorobą grzybową winorośli, zawleczoną z Ameryki Północnej w latach siedemdziesiątych XIX w. wraz z podkładkami amerykańskich gatunków winorośli. Rozprzestrzeniła się bardzo szybko i obecnie występuje we wszystkich krajach, gdzie uprawiana jest winorośl. Najbardziej wrażliwe na nią są odmiany V. vinifera. Różnice w odporności mieszańców są bardzo duże: od zupełnie odpornych do wrażliwych.
Grzyb atakuje głównie liście, ale również pędy, kwiaty i owoce. Objawy choroby występujące na młodych liściach są charakterystyczne i łatwe do rozpoznania. Są to okrągłe, żółtobrązowe, tłuste, prześwitujące plamy. Na spodniej stronie liścia w miejscu plam widoczny jest białawy nalot. W warunkach wysokiej wilgotności plamy szybko powiększają się i obejmują całą powierzchnię liści. Podczas suchej i słonecznej pogody tkanka w miejscu plam brązowieje i zasycha. Na starszych, dolnych liściach plamy mają układ mozaikowy, ograniczony nerwami. Porażone kwiatostany żółkną i zasychają. Nalot zarodników konidialnych rzadko tworzy się na kwiatostanach przed kwitnieniem, może natomiast wystąpić po kwitnieniu, w okresie zawiązywania się jagód; jagody brązowieją i opadają.
Zarodniki przetrwalnikowe grzyba (oospory) zimują na opadłych liściach. Na początku wegetacji zarodniki dostają się z deszczem na dolne liście krzewów. Zakażenie i rozwój choroby przebiega najszybciej w temperaturze ok. 20°C i 80% wilgotności. W okresie wegetacji zarodniki grzyba, przenoszone przez wiatr, powodują dalsze rozprzestrzenianie się choroby.
Mączniak rzekomy występuje w największym nasileniu i powoduje duże szkody w tradycyjnych rejonach uprawy winorośli, czyli tam, gdzie winorośl uprawiana jest od dawna i na dużych obszarach. Szkodliwość mączniaka rzekomego polega głównie na ograniczeniu powierzchni asymilacyjnej krzewów. Osłabione chorobą krzewy źle asymilują, nie są w stanie wyżywić owoców, które z tego powodu źle dojrzewają i są kwaśne. Również poziom substancji zapasowych gromadzonych przed zimą jest w wyniku choroby niższy, co zmniejsza wytrzymałość krzewów na mróz.
Agrotechniczne zabiegi ochronne polegają głównie na usuwaniu źródeł zakażenia, czyli suchych, opadłych liści. Stan sanitarny winnicy poprawia także wysokie prowadzenie krzewów, racjonalne cięcie i nawożenie oraz systematyczne odchwaszczanie gleby.
Do ochrony chemicznej stosowane są na świecie bardzo różnorodne preparaty. Są bardzo skuteczne i jednocześnie mało szkodliwe dla środowiska naturalnego. Aktualnym problemem w Polsce jest brak odpowiednich badań dopuszczających nowe fungicydy do ochrony winorośli przed mączniakiem rzekomym, dlatego większość opisanych poniżej preparatów nie można w Polsce oficjalnie stosować.
Pierwszy podstawowy zabieg przeciwko mączniakowi rzekomemu wykonuje się bezpośrednio przed kwitnieniem, drugi po zakończeniu kwitnienia. Liczba i częstotliwość kolejnych zabiegów ochronnych zależy od odporności uprawianej odmiany i przebiegu pogody w danym roku. Odmiany w wysokim stopniu odporne na mączniaka rzekomego (Seyval Blanc, Sibera, Bianca) w korzystne lata nie wymagają żadnej ochrony chemicznej. Uprawiając odmiany wystarczająco odporne, nie musimy stosować zabiegów profilaktycznych, a po zauważeniu pierwszych objawów choroby można użyć preparatu systemicznego o działaniu interwencyjnym. Należy pamiętać, że występowanie i rozprzestrzenianie się mączniaka rzekomego wiąże się z wieloma czynnikami: mikroklimatem winnicy, przebiegiem pogody w danym roku, stosowaną agrotechniką itp. Wiele na przykład zależy od nagromadzenia się w danym rejonie źródeł infekcji pierwotnej. W tradycyjnych rejonach uprawy winorośli może się zdarzyć, że podstawowej ochrony chemicznej będą potrzebować nawet odmiany o wysokiej odporności. Natomiast w rejonach "dziewiczych" mogą zdrowo rosnąć nawet odmiany podatne na tę chorobę.

Do ochrony przed mączniakiem rzekomym winorośli w Polsce dopuszczony jest preparat Ridomil Gold MZ Pepite 67,8 WG

Mączniak prawdziwy winorośli Uncinula necator stadium konidialne Oidium tuckeri

Choroba znana od dawna we wszystkich krajach, gdzie uprawiana jest winorośl. Najlepiej się rozwija w wysokiej temperaturze i wilgotności. Nie są to typowe warunki dla polskiego klimatu, dlatego też mączniak prawdziwy jest w Polsce mniej groźną chorobą, jednak w rejonach Polski o suchszych latach i łagodniejszych zimach należy się liczyć z możliwością wystąpienie tej choroby.
Odporność mieszańców na mączniaka prawdziwego jest bardzo różna od zupełnie odpornych do wrażliwych. Grzyb atakuje wszystkie części zielone krzewów. W początkowej fazie choroby na wierzchniej i spodniej stronie liści pojawiają się mało wyraźne, bladozielone plamy o średnicy kilku milimetrów. Powierzchnia plam jest charakterystycznie matowa. Białawy, mączysty nalot zarodników konidialnych jest w początkowej fazie choroby słabo widoczny. Nalot występuje po obu stronach liścia i jest bardziej wyraźny po dłuższym okresie ciepłej pogody. Mączysty nalot jest bardziej intensywny na wierzchniej stronie liści. Silniej porażone liście schną i obumierają. Na latoroślach choroba objawia się podłużnymi, ciemnymi plamkami, pokrytymi słabo widocznym nalotem zarodników. W miarę drewnienia latorośli plamki ciemnieją do barwy czarnobrązowej i są wyraźnie widoczne także na zdrewniałych pędach. Zaatakowane chorobą jagody pokrywają się gęstym, brudnobiałym nalotem. Pod nalotem, na powierzchni skórki, występują często drobne, ciemne, nekrotyczne plamki. Skórka zasycha i przestaje rosnąć, a miąższ rozrasta się nadal, co powoduje głębokie pękanie jagód, aż do nasion.
Formy przetrwalnikowe mączniaka prawdziwego zimują pod łuskami pąków i na powierzchni zdrewniałych pędów. Wiosną z rozwijających się pąków grzyb przenosi się na młode latorośle. Podczas sprzyjających warunków tworzą się zarodniki konidialne, które bardzo szybko się rozprzestrzeniają. Choroba najszybciej rozwija się w temperaturze 25-30°C, natomiast w temperaturze powyżej 35°C grzyb ginie. Również podczas silnych mrozów w zimie znaczna część grzybni ulega zniszczeniu. Zarodniki konidialne najłatwiej kiełkują przy wilgotności ok. 90%. Hamująco na rozwój choroby wpływa deszcz i rosa, które zmywają zarodniki z powierzchni liści. Grzyb szybciej opanowuje zagęszczone krzewy.
Naturalne sposoby ochrony przed mączniakiem prawdziwym polegają na wytworzeniu warunków ograniczających możliwość infekcji i rozwoju choroby. Są to: prawidłowe nawożenie i pielęgnacja gleby (odchwaszczanie) oraz właściwe cięcie i obciążenie krzewów owocowaniem. Forma przestrzenna krzewów powinna zapewniać maksymalną przewiewność i nasłonecznienie w okresie wegetacji.

Do ochrony przed mączniakiem prawdziwym winorośli w Polsce dopuszczony jest preparat: Topas 100 EC, Topsin M 500 SC, Kendo 50 EW oraz Siarkol 80 WP, Siarkol Bis 80 WG i Siarkol Ekstra 80 WP

Szara pleśń Botryotinia fuckeliana stadium konidialne Botrytis cinerea

Grzyb występuje na wielu gatunkach roślin. Najczęściej atakuje odmiany winorośli właściwej (V. vinifera). Objawy porażenia występują zarówno na częściach zielonych, jak i zdrewniałych. Grzyb jest najczęściej widoczny i wyrządza największe szkody na owocach.
Szara pleśń wymaga wysokiej wilgotności powietrza (70-100%) i umiarkowanie wysokiej temperatury (15-25°C). Objawy na młodych latoroślach i liściach występują raczej rzadko; przeważnie podczas wyjątkowo korzystnych warunków do rozwoju grzyba. Na liściach są to duże plamy, otoczone jaśniejszą, żółtozieloną obwódką. Tkanka w miejscu plam wysycha, brunatnieje i pokrywa się delikatnym nalotem grzybni i zarodników konidialnych. Podczas kruszenia wyschniętych liści unosi się białopopielaty pyłek. Opanowane przez chorobę kwiatostany brązowieją i zasychają. Objawy choroby występują często na niedojrzałych owocach. Gniją przeważnie owoce odmian o zwartych gronach, źle przewietrzanych. Psujące się jagody mają kolor brązowy z siwobiałym nalotem grzybni. Gnicie owoców występuje bardzo często w okresie dojrzewania.
Podstawą naturalnych sposobów ochrony krzewów przed szarą pleśnią jest przede wszystkim wytworzenie bardziej suchego ekoklimatu winnicy: wyższe prowadzenie krzewów, nie przeciążanie ich zbyt dużą liczbą latorośli, staranne cięcie "zielone", stosowanie rusztowań szpalerowych itp.
W latach o dużym nasileniu opadów odmiany wrażliwe na szarą pleśń po raz pierwszy opryskujemy bezpośrednio przed kwitnieniem. Następne zabiegi pokrywają się w czasie z opryskami przeciwko mączniakowi prawdziwemu, tj. pod koniec fazy wzrostu jagód i na początku dojrzewania (mięknięcie jagód). Do ostatnich zabiegów należy dobierać preparaty o krótszej karencji, uwzględniając termin zbioru owoców.

Do ochrony przed szarą pleśnią dopuszczone są preparaty: Rovral Aquaflo 500 SC, Switch 62,5 WG, Topsin M 500 SC, Prolectus 050 WG oraz Pyrus 400 SC.

Czarna zgnilizna winorośli Guignardia bidwellii

Choroba pochodzi z Ameryki Północnej i znana jest we wszystkich krajach, w których uprawiana jest winorośl. Objawy występują najczęściej na liściach i jagodach. Z początkiem lata na liściach pojawiają się czerwonobrązowe plamki o średnicy 2-3 mm, z ciemnobrązowymi otoczkami. Z upływem czasu plamki powiększają się i przebarwiają w środkowej części na jasnopopielato. Przy brzegach plam widoczne są czarne punkciki piknidiów - tworów zarodnikowania konidialnego. Podobne, czerwonobrązowe plamy otoczone piknidiami mogą się również pojawić na latoroślach. Chore jagody pokrywają się czarnymi piknidiami, gniją i zasychają. Występowanie czarnej zgnilizny zdarza się raczej rzadko, lecz gdy choroba się pojawi, może spowodować duże straty w plonie owoców.
Do szybkiego rozwoju grzyb potrzebuje 2-, 3-dniowej deszczowej pogody przy dość wysokiej temperaturze powietrza (ok. 25°C).
Ochrona polega na wycinaniu i paleniu wszystkich porażonych części roślin. W przypadku wystąpienia choroby w poprzednim roku należy na przedwiośniu, przed pękaniem pąków, opryskać krzewy 2-3-procentowym roztworem cieczy bordoskiej. Podczas zabiegów wykonywanych przeciwko mączniakowi prawdziwemu, gdy młode latorośle osiągną długość 2-3 cm zwalczana jest również czarna zgnilizna. Systematyczne opryskiwania przeciwko mączniakowi rzekomemu w późniejszych terminach zapobiegają także czarnej zgniliźnie.

Do ochrony przed czarną zgnilizną winorośli dopuszczony jest preparat Topas 100 EC

Biała zgnilizna Metasphaeria diplodiella

Choroba jest najczęściej spotykana w rejonach, w których występuje grad. Grzyb najczęściej poraża jagody, które w efekcie przyjmują jasnobrązowy kolor, marszczą się i zasychają. Porażone latorośle pokrywają się małymi, brązowymi plamkami. Z upływem czasu plamki rozszerzają się na całą powierzchnię latorośli. Zasychające pędy pokrywają się brązowym nalotem owocników grzyba. Grzyb rozwija się najszybciej na jagodach uszkodzonych mechanicznie, np. gradobiciem, podczas wilgotnej i ciepłej pogody przy temperaturze 25-30°C.
Ochrona prowadzona sposobami naturalnymi polega przede wszystkim na niedopuszczaniu do uszkodzeń mechanicznych skórki poprzez zabezpieczanie upraw przed gradem, ptakami, osami. Wszystkie porażone organy krzewu należy wyciąć do zdrowego miejsca i spalić. Przy okazji zabiegów prowadzonych przeciwko mączniakowi rzekomemu środkami zawierającymi mankozeb chroni się częściowo krzewy przed białą zgnilizną. Preparaty miedziowe są nieskuteczne.

Antraknoza Elsinoe ampelina

Jest to choroba grzybowa znana we wszystkich krajach, w których uprawiana jest winorośl. Większe szkody wyrządza w cieplejszych rejonach uprawy tego gatunku. Atakuje zarówno odmiany winorośli właściwej (Vitis vinifera), jak i mieszańce międzygatunkowe. Objawy choroby widoczne są na wszystkich zielonych częściach krzewów. Na liściach grzyb tworzy drobne, początkowo mało widoczne plamki. Później plamy ciemnieją, stają się czerwonobrązowe. Porażona tkanka liści (w obrębie plam) wykrusza się, a liście czernieją, zwijają się i opadają. Na latoroślach powstają małe, stopniowo powiększające się brązowe plamy, których brzegi są ciemniejsze i wyraźnie zarysowane. Na zdrewniałych pędach tworzą się w porażonych miejscach zgrubiałe, popękane rany. Na jagodach grzyb wytwarza okrągłe, siwe plamy średnicy ok. 5 mm, z brązowoczerwoną obwódką. W miejscach plam jagody pozostają twarde i często pękają. Porażone całkowicie jagody zasychają, tworząc ,mumie". Rozwojowi antraknozy sprzyja deszczowa pogoda lub wysoka wilgotność powietrza. Zbyt wilgotny mikroklimat winnicy spowodowany dużym zagęszczeniem latorośli, niskim formowaniem krzewów, czy zachwaszczeniem gleby, sprzyja rozprzestrzenianiu się i rozwojowi sprawcy choroby.
Ochrona polega na ograniczaniu źródeł infekcji, tj. wycinaniu i paleniu porażonych części roślin. W winnicach systematycznie chronionych przed mączniakiem rzekomym antraknoza nie występuje.

Nekroza kory winorośli syn. Czarna plamistość Phomopsis viticola

Objawy (w postaci małych, ciemnobrązowych kropek, czerniejących w miarę rozwoju procesu chorobowego) najczęściej widoczne są na dolnych częściach latorośli. Stale rosnąca latorośl podłużnie pęka w miejscach porażonych grzybem. Pęknięcia występują przeważnie w dolnej, przynasadowej części pędu i są przyczyną jego zasychania. Porażone grzybem zielone latorośle odbarwiają się (jaśnieją), a na ich powierzchni widoczne są owocniki grzyba. Znacznie rzadziej zdarza się infekcja na liściach. Liście mogą pokrywać się brązowoczarnymi, nekrotycznymi plamkami, na tle większych, żółtozielonych plam. Silne infekcje prowadzą do całkowitego zamierania krzewów. Grzyb zimuje pod łuskami okrywającymi pąki zimowe a infekcję ułatwia wilgotna i deszczowa wiosna. Optymalne warunki rozwoju grzyba to temperatura 20-25°C i wilgotność powietrza bliska 80-90%. Choroba częściej atakuje krzewy przeciążone owocowaniem i źle odżywiane. Grzyb jest przenoszony na krzewy zdrowe podczas ich cięcia. Może się także rozprzestrzeniać z materiałem nasadzeniowym.
Porażone krzewy lub ich części należy usunąć z plantacji i spalić. Zabiegi prowadzone przeciwko mączniakowi rzekomemu ograniczają także występowanie czarnej plamistości.

Pseudopeziza Pseudopeziza tracheiphila

Jest to choroba winorośli rozprzestrzeniona na całym świecie. Grzyb poraża nie tylko większość odmian winorośli właściwej (Vitis vinifera), ale także mieszańce. Objawy występują wyłącznie na liściach. Kilka dni po infekcji na powierzchni blaszek liściowych pojawiają się żółtozielone plamy, a nerwy liści w obrębie plam brązowieją. Po pewnym czasie plamy zlewają się, ciemnieją i zasychają. Na liściach odmian o owocach jasnych plamy zabarwiają się na żółtobrązowo, a o owocach granatowych - na czerwono. Ostatecznie plamy na liściach odmian o owocach jasnych stają się brązowe, z delikatną, żółtą obwódką, a w przypadku odmian granatowych, są czerwonobrązowe z czerwoną obwódką. Występowanie obwódki jest charakterystycznym objawem tej choroby. Szkodliwość choroby polega głównie na zmniejszeniu powierzchni asymilacyjnej, w wyniku czego owoce później dojrzewają. Gorzej drewnieją również latorośle, a krzewy gromadząc mniej substancji zapasowych, w zimie łatwo przemarzają.
Nasilone występowanie choroby obserwuje się najczęściej po suchych zimach z małą ilością śniegu i następujących po nich okresach deszczowej pogody w maju i czerwcu.
Ochrona polega na wygrabianiu i usuwaniu z terenu winnicy suchych, opadłych liści. Należy kontrolować krzewy od momentu, gdy młode latorośle osiągną długość ok. 10 cm. Zabiegi prowadzone przeciwko mączniakowi rzekomemu ograniczają występowanie P. tracheiphila.

Szkodniki winorośli:

Przędziorki

Są to małe pajęczaki (0,4-0,7 mm), należące do rzędu roztoczy Acarina. Przędziorki żerują na spodniej stronie liści i nakłuwając tkankę wysysają soki. Uszkodzenia tkanki liści występują z reguły w przestrzeniach między nerwami i tam najwcześniej widoczne są żółtozielone, prześwitujące plamy. W silnie uszkodzonych miejscach tworzą się brązowe, nekrotyczne, wykruszające się plamy. W przypadku silnego porażenia liście przedwcześnie opadają. Wierzchołki latorośli oraz młode liście zaatakowane przez przędziorki ulegają zniekształceniu.
Szkodliwość przędziorków polega głównie na ograniczaniu powierzchni asymilacyjnej liści, co może mieć niekorzystny wpływ na jakość plonu owoców i drewnienie pędów. W okresie wegetacji, liczebność przędziorków ograniczają opryski preparatami zawierającymi siarkę (przy stężeniu 80% siarki w preparacie - stężenie roztworu - 0,2-0,3%). Preparat ten w stężeniu 2-3% jest bardzo przydatny w okresie przed pękaniem pąków, do tzw. wczesnowiosennych oprysków myjących. Zabieg wykonujemy najpóźniej na tydzień przed pękaniem pąków, najlepiej podczas ciepłej (minimum 15°C), słonecznej pogody. Oprysk powinien być dokładny i obfity, tak aby ciecz dostała się do każdego zakątka kory.
W rejonach gdzie często pojawiają się przędziorki oprysk Siarkolem powinien być wykonywany każdego roku przed rozpoczęciem wegetacji przez krzewy. Gdy wiosną okaże się, że przędziorki jednak powodują uszkodzenia młodych listków, musimy niestety sięgnąć po jeden z preparatów z grupy akarycydów (zgodnie z programem ochrony roślin). Zabieg należy wykonać ściśle z instrukcją na opakowaniu wybranego preparatu. Należy zwrócić uwagę aby wybrany preparat skutecznie niszczył również formy żerujące (dorosłe) roztoczy. Najbardziej ekologicznym sposobem zwalczania przędziorków jest użycie dobroczynka gruszowego (Typhlodromus pyri).

Od 2013 roku do ochrony przed przędziorkiem na winorośli dopuszczony jest preparat Ortus 05 SC

Szpeciel pilśniowiec Eriophyes vitis

Jest to bardzo mały roztocz, długości ok. 0,15 mm, spotykany we wszystkich krajach, gdzie uprawia się winorośl. Objawem żerowania szpeciela pilśniowca są karminowoczerwone, wzdęte, okrągławe plamy. Na spodniej stronie liści tworzy się białawy, pilśniowy nalot. Z upływem czasu brodawkowate wybrzuszenia na powierzchni liści są coraz wyraźniejsze, a pilśniowy nalot brunatnieje. Jeśli szkodnik występuje licznie, to nalot pilśniowy może pojawić się również na wierzchniej stronie liści i na innych zielonych organach krzewu. Zaatakowane przez szkodnika kwiatostany mogą ulec całkowitemu zniszczeniu.
Samice szpeciela pilśniowca zimują pod łuskami pąków. Na wiosnę, gdy zrobi się ciepło, przechodzą na młode listki i rozpoczynają żerowanie. W okresie wegetacji krzewów żerujące osobniki ukryte są w pilśni i tam się rozmnażają. Duża liczebność szpecieli jest przyczyną zmniejszenia powierzchni asymilacyjnej liści, co osłabia krzewy i pogarsza jakość plonu owoców. Szczególnie duże szkody mogą wyrządzać w młodych winnicach i w szkółkach.
Ochrona polega na wykonywaniu, w okresie około tygodnia przed pękaniem pąków, tzw. oprysku myjącego 2-3 procentowym roztworem środka zawierającego siarkę (80% Si, np.: Siarkol Ekstra 80 WP lub podobny). Zabieg jest bardziej skuteczny, gdy wykonujemy go podczas słonecznej i możliwie ciepłej pogody. W okresie wegetacji chemiczna ochrona jest mniej skuteczna, środki chemiczne należy stosować zgodnie z programem ochrony roślin. Najlepszym i najbardziej przyjaznym dla środowiska sposobem zwalczania pilśniowca jest jednak ochrona biologiczna z wykorzystaniem Typhlodromus pyri

Obrzęk winoroślowy Phyllocoptes vitis i wyroślec winoroślowy Epitrimerus vitis

Są to dwie morfologicznie różniące się formy tego samego gatunku Calepitrimerus vitis, opisywane często w literaturze jako różne szkodniki. Jest to roztocz długości 0,15 mm, o wydłużonym kształcie ciała. Zaatakowane przez roztocze liście są skędzierzawione, skręcone i powyginane. Wierzchołki latorośli słabiej rosną i karłowacieją. Na liściach widoczne są drobne, jaśniejsze, prześwitujące plamki,czyli miejsca nakłuć. Na uszkodzonych latoroślach przedwcześnie wyrastają pasierby, wskutek czego krzewy przybierają miotlasty wygląd.
Kędzierzawość (akarinoza) liści występuje w największym nasileniu wczesną wiosną i drugi raz w sierpniu. Podczas letniego nasilenia objawów może dodatkowo dojść do brunatnienia liści.
Dobre rezultaty daje opryskiwanie przed pękaniem pąków preparatami Tiotar 800 SC/80 WP lub Ipotar 600 SC w analogiczny sposób jak w przypadku ograniczania populacji przędziorków i szpecieli.

Zwójka kwasigroneczka Eupoecilia ambiguella syn. Clysia ambiguella oraz zwójka gronóweczka syn. zwójka krzyżóweczka Polychrosis botrana syn. Lobesia botrana

Są to szkodniki rozpowszechnione we wszystkich krajach, w których uprawiana jest winorośl. Zwójka kwasigroneczka częściej spotykana jest w chłodnych i wilgotnych rejonach uprawy winorośli. Są to motyle o barwnych, żółtawych, wąskich skrzydłach rozpiętości 12-15 mm. Gąsienice są czerwonobrązowe. Zwójka gronóweczka występuje w rejonach cieplejszych i suchszych. Motyle mają bardziej zróżnicowane barwy (popielate, brunatnoczerwone), a gąsienice są zielonkawe. Motyle obu gatunków latają po zachodzie słońca i w nocy. Szkodniki zimują w stadium poczwarki w pęknięciach kory. W ciągu lata występują dwa pokolenia szkodnika. Gąsienice pierwszego pokolenia pojawiają się w czerwcu, przed lub w czasie kwitnienia krzewów. Oplatają pajęczyną kwiatostany i wyżerają kwiaty. Gąsienice pokolenia letniego wgryzają się w niedojrzałe jeszcze jagody. Żerują na owocach do jesieni, a następnie przechodzą do kryjówek na korze, w których się przepoczwarczają. Oprócz szkód bezpośrednich, gąsienice zwójek mogą również przenosić na swoim ciele zarodniki różnych patogenów, np. szarej pleśni.
Ochrona przed zwójkami opiera się przede wszystkim na stosowaniu pułapek feromonowych. Motyle można również wyłapywać za pomocą różnego rodzaju pułapek świetlnych.

Od 2013 roku do ochrony przed zwojkówkami na winorośli dopuszczony jest preparat Affirm 095 SG

Filoksera winiec Viteus vitifolii syn. Phylloxera vastratrix

Jest najgroźniejszym szkodnikiem winorośli, znanym we wszystkich krajach, w których uprawiana jest winorośl, szczególnie w cieplejszych rejonach uprawy tego gatunku. Ojczyzną szkodnika (należącego do podrzędu mszyc) jest USA, skąd trafił do Europy ok. 1860 r.
Filoksera występuje w dwóch formach: korzeniowej żerującej na korzeniach i liściowej bytującej na liściach. Filoksera uszkadza korzenie przede wszystkim odmian winorośli właściwej Vitis vinifera oraz większość mieszańców złożonych. Odporne na filokserę są jedynie starsze mieszańce międzygatunkowe I i II, rzadziej III pokolenia. Zaatakowane krzewy słabo rosną i źle plonują, a po upływie 2-3 lat zamierają. Na nakłuwanych przez szkodniki korzeniach tworzą się brodawkowate narośle. Na starszych korzeniach narośle po pewnym czasie zasychają i pozostają po nich ciemnobrązowe blizny. Forma liściowa filoksery występuje na liściach odpornych odmian amerykańskich lub na gatunkach winorośli używanych jako podkładki do szczepienia. Jeżeli występuje w dużym nasileniu, to również zasiedla liście wrażliwych na formę korzeniową odmian europejskich. Pod wpływem nakłuć tworzą się na spodniej stronie liści charakterystyczne narośle, tzw. galasy.
Samica jest bezskrzydła, długości 1,2-1,5 mm, żółtawa, z trzema parami drobnych nóg. Jaja są owalne, białożółte, wielkości 0,4 mm. Larwy są podobne do osobników dorosłych, ale mniejsze. Larwy przedostając się bliżej powierzchni gleby, dają początek uskrzydlonej formie filoksery. Uskrzydlona samica składa kilka jaj, z których wylęgają się osobniki obojga płci. Przed zimą samica składa do szczeliny w korze pnia krzewu jedno zapłodnione jajo, które zimuje. Z jaj zimowych wylęgają się wiosną samice dające początek liściowej formie filoksery. Samice formy liściowej rozmnażają się partenogenetycznie, składając jaja na liściach do wnętrza ,galasów". Forma liściowa ma 4 pokolenia w ciągu roku. Część larw przechodzi z liści do korzeni krzewu, dając początek formie żerującej na korzeniach.
Korzeniowa forma zimuje w postaci larw. W ciągu roku może wystąpić 4-6 pokoleń rozmnażających się partenogamicznie. Dotychczas sądzono, że ze względu na chłodniejszy klimat, filoksera w Polsce nie występuje. Wyniki moich obserwacji przeprowadzonych w ostatnich latach zaprzeczyły tym opiniom. Filoksera nie tylko występuje w różnych rejonach Polski, ale wyrządza widoczne szkody. Świadczy to, że warunki klimatyczne Polski są odpowiednie do rozwoju tego groźnego szkodnika.
Ochrona przed filokserą polega przede wszystkim na szczepieniu odmian wrażliwych na odpornych podkładkach. Odmiany odporne na filokserę nie wymagają szczepienia. Filoksera nie występuje w glebach o wysokiej, powyżej 80%, zawartości piasku. Krzewy uprawiane na takich glebach, nie muszą być szczepione na odpornych podkładkach.
Ochrona chemiczna przed filokserą, zwłaszcza formą korzeniową, jest bardzo trudna i zazwyczaj daje słabe wyniki. Używane do tego celu preparaty są bardzo toksyczne i stosowanie ich w uprawie integrowanej jest zabronione. Według słowackiego badacza Gaspara Vanka skutecznością w zwalczaniu formy korzeniowej filoksery wyróżniał się preparat o nazwie Phyllodien (substancja aktywna: heksachlorbutadien) aplikowany do gleby na głębokość 20-30 cm w dawce 15-20 g/m2. W nowszej publikacji z 1996 r. tego samego autora, nie są polecane żadne preparaty doglebowe, a jedynie środki zwalczające formę liściową.

Mszyce Aphidodea
Czerwce Coccidea

Szkodnikami winorośli mogą być różne gatunki mszyc i tarczników. Żerują przeważnie na młodych latoroślach, w części wierzchołkowej lub na liściach.
Mszyce wysysają soki z zielonych organów, które w efekcie ulegają deformacjom i słabnie ich wzrost.
Tarczniki występują głównie na pędach zdrewniałych (na pniach, ramionach, łozach). Wysysają zawartość komórek roślinnych, ogłodzając w ten sposób krzew.

Osy Vespula

Żerują głównie na owocach odmian wcześnie dojrzewających, które w Polsce stanowią większość, z cienką skórką i słodkim, aromatycznym miąższem.
Szkody wyrządzane przez osy są szczególnie dotkliwe w przypadku owoców deserowych, gdyż obniżają ich wartość handlową. Uszkodzenia owoców przez osy są liczne zwłaszcza wówczas, gdy w okresie dojrzewania owoców wystąpią deszcze powodujące pękanie jagód.
Ochrona przed osami polega na niszczeniu gniazd znajdujących się w pobliżu winnicy. Można także wyłapywać osy do rozwieszonych w winnicy pojemników z przynętą (osłodzony ocet, moszcz, piwo).

Ptaki Aves

Najczęstszymi szkodnikami winnic są szpaki. Występujące licznie mogą prawie zupełnie zniszczyć dojrzewające owoce. Ochrona przed ptakami jest bardzo trudna i niekiedy mało skuteczna. Kłopotliwym, ale skutecznym sposobem jest czuwanie w winnicy od świtu do zmierzchu i odstraszanie ptaków nalatujących. Skutecznym sposobem ochrony dojrzewających owoców przed ptakami jest osłanianie krzewów specjalną siatką. Nowoczesnym i równie skutecznym sposobem jest ochrona akustyczna.

SADZONKI WINOROŚLI
oferta na wiosnę 2024

WINA Z NASZEJ WINNICY

ABC zakładania
winnicy

Droga do własnej
winnicy

NOWE KSIĄŻKI